» Kinderdijkse windmolens

Foto boven: de Blokweerse wipmolen
 

Kinderdijk is een klein dorp in de Alblasserwaard aan de oevers van de rivieren de Lek en de Noord.  Het dorpje is wereldberoemd geworden door de Kinderdijkse molens die zijn opgenomen in de lijst van cultureel werelderfgoed van Unesco.  Het plaatsje staat steevast in iedere top 10 van bezienswaardigheden in Nederland en wordt heel druk bezocht. 

Windmolens zijn typisch voor Nederland en dit is niet de enige plaats in het land waar je ze kan zien, het is zelfs niet de enige plaats waar je clusters van molens kan zien.  Wel is het de enige plaats waar er nog zo veel zijn en waar ook het volledige historische uitwateringssysteem nog intact te zien is.  Kinderdijk staat dan ook symbool voor de verbetenheid en het technisch vernuft waarmee de Nederlanders in de afgelopen eeuwen duizenden hectaren vruchtbare grond hebben gewonnen op het water.  In Kinderdijk staan maar liefst 19 windmolens die gebruikt werden om de polders te bemalen.  Het zal meteen opvallen dat er hoofdzakelijk twee soorten staan.  De reden hiervoor is dat ze door twee verschillende polderbesturen of waterschappen werden gebouwd die instonden voor het droogleggen van de polder: ronde stenen molens door de Nederwaard en achthoekige door de Overwaard.  Het zijn bovenkruiers (de kap kan naar de wind gedraaid worden terwijl de romp vast staat) die gebouwd werden in 1738 en 1740.  Onderaan is er een rad waarmee water uit de polder werd gehaald.  Een uitzondering is de Blokweerse molen, een 17e eeuwse wipmolen.
 

Hoe werd een polder drooggelegd?  Plaatsen zoals Kinderdijk liggen laag waardoor ze bij hoogwater onder water kwamen te liggen.  Bij laagwater kwamen ze (gedeeltelijk) droog te liggen.  Om dit soort land in te polderen, werd eerst een dijk aangelegd om het water van buiten tegen te houden.  Vervolgens werden sloten gegraven in het bedijkte gebied waarlangs het water van het land werd afgevoerd naar een of meerdere kanalen.  Via een sluis kon het water uit die kanalen dan bij laagwater geloosd worden in de rivier of de zee.  Bij erg laaggelegen gebieden (zelfs onder de zeespiegel) is "natuurlijke" afvloeiing een probleem omdat er niet genoeg tijd is om voldoende water af te voeren zodat de polder waterziek blijft en bijgevolg onbruikbaar voor landbouw.  Het gebruik van molens was hier een oplossing voor.  Het water uit de kanaaltjes werd via schepraderen onderaan de molen naar een groot en hoger gelegen reservoir overgebracht, hier "hoge boezem" genoemd.  Hierdoor kon de sluis langer open staan en kon er een veel groter volume aan water tijdens laagwater weggesluisd worden naar de rivier.  In theorie klinkt het allemaal vrij eenvoudig maar in de 18e eeuw (en vroeger) was dit een bijzondere prestatie en een toonbeeld van technische vindingrijkheid.  Later werden molens vervangen door gemalen die (aangedreven door bijvoorbeeld stoom) niet afhankelijk waren van de wind en zo constant water uit de polder konden halen.  Dit is ook gebeurd in Kinderdijk en te bezichtigen.  Gelukkig zijn hier wel nog 19 molens blijven staan.
 

Hoe in Kinderdijk geraken?  Er is parking (betalend) voorzien voor wie met de auto komt, maar hou er wel rekening mee dat het hier heel erg druk kan zijn en de parking volzet kan zijn.  Veel bezoekers komen met een tourbus rechtstreeks van hun verblijfplaats.  Openbaar vervoer: er is een busstop vlak voor de ingang van de site.  Vanuit Dordrecht en Rotterdam is Kinderdijk zelfs rechtstreeks te bereiken met de waterbus.  

Info, tours, zich verplaatsen in Kinderdijk.  Bij de ingang van het domein is er een informatiecentrum.  Er is ook een klein winkeltje en een cafetaria.  De polder is enkel te voet of met de fiets te bezoeken.  Er is ook de mogelijkheid om met een bootje langs de molens te varen.  Twee molens zijn ingericht als museummolens en zijn te bezoeken; de andere zijn enkel van op afstand te bezichtigen. 

Links:
- www.kinderdijk.nl: website van windmolens Kinderdijk
- https://9292.nl/: voor verplaatsing met openbaar vervoer (bus)
- www.waterbus.nl: boot van Rotterdam en Dordrecht naar Kinderdijk.

Foto 1: stenen molens van de Nederwaard
Foto 2: één van de achthoekige molens van de Overwaard